Kebebasan
akhbar adalah hak asasi manusia yang termaktub dalam Perkara 19
Deklarasi Hak Asasi Manusia Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu, “Setiap
orang berhak kepada kebebasan pendapat dan menzahirkan fikiran; hak ini
termasuklah kebebasan mempertahankan pendapat tanpa gangguan dan
menuntut, menerima dan menyebarkan maklumat dan buah fikiran melalui
sebarang media dan tanpa mengira sempadan.”
Banyak negara dengan
kebebasan akhbar tidak hanya menikmati hak asasi manusia, tetapi juga
demokrasi yang berfungsi dan kemakmuran ekonomi.
Kebebasan akhbar terancam bukan sahaja oleh tindakan rejim
autoritarian menutup syarikat akhbar dan menahan pemberita, tetapi juga
oleh pengamal media yang menyalahgunakan kuasa mereka dengan menyiarkan
pembohongan dan enggan menghormati prinsip hak untuk menjawab.
Bukan suatu kebetulan apabila negara yang paling menghormati
kebebasan akhbar adalah antara negara yang terkaya dan rakyatnya hidup
dengan maruah.
Malaysia meraikan Hari Kebebasan Akhbar Sedunia
dengan suram berdasarkan Indeks Kebebasan Akhbar Dunia 2014 yang
diterbitkan oleh Reporters Without Border (RSF), di mana kedudukan
Malaysia berada pada paras terendah dalam sejarah iaitu 147 daripada 180
buah negara.
Kedudukan Malaysia adalah dua anak tangga lebih rendah daripada junta
tentera Myanmar. Pada tahun 2014, kedudukan Malaysia lebih buruk
daripada Brunei (117), Thailand (130), Indonesia (130), Kemboja (132)
dan Myanmar (145).
Laporan Kebebasan Media oleh The Freedom
House bagi tahun 2013 juga mengkategorikan Malaysia sebagai “tidak
bebas.” Dalam laporan itu, Malaysia juga menerima “downward trend arrow”
akibat “penipuan pilihan raya berleluasa dan halangan struktural untuk
menghalang pembangkang daripada berkuasa secara sah.”
Jelas
sekali ini adalah masalah institusi di mana kerajaan sengaja menjerut
kebebasan akhbar untuk mengelakkan sebarang pendedahan berkenaan
penyalahgunaan kuasa dan rasuah melalui undang-undang zalim seperti Akta
Hasutan, Akta Penerbitan & Mesin Cetak dan Akta Rahsia Rasmi.
Walau bagaimanapun, muslihat lain adalah untuk menghancurkan
pembangkang dengan menyiarkan pembohongan tanpa rasa takut akan hukuman
ataupun hanya semata-mata enggan memberikan mereka hak untuk menjawab.
Kebebasan
akhbar terancam bukan sahaja dengan tindakan rejim autoritarian yang
menutup surat khabar dan menahan pemberita, tetapi juga oleh pengamal
media yang menyalahgunakan kuasa mereka dengan menyiarkan pembohongan
dan enggan menghormati prinsip hak untuk menjawab.
Tidak mudah untuk berjuang memansuhkan undang-undang zalim
sebagaimana sukarnya untuk membetulkan pembohongan dan menegakkan hak
untuk menjawab.
Sementara tindakan saman fitnah diperlukan untuk membezakan
pembohongan dari fakta, prasyarat kedaulatan undang-undang dan sistem
kehakiman yang bebas adalah perlu bagi menghukum mereka yang
memperdagangkan kepalsuan dan fitnah.